अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनबीच अलास्कामा भएको भेटवार्ता विश्व राजनीतिको एक महत्वपूर्ण घटना बनेको छ । अगस्ट १५ मा भएको यो शिखर सम्मेलनले युक्रेन युद्धमा शान्ति स्थापना गर्ने आशा जगाए पनि, कुनै ठोस सम्झौता हुन सकेन । यस भेटवार्तापछि विभिन्न प्रतिक्रियाहरू आएका छन्, जसले अमेरिका-रुस सम्बन्ध, युक्रेनको स्थिति र वैश्विक सुरक्षा व्यवस्थालाई प्रभावित गर्ने देखिन्छ । यस विश्लेषणमा भेटवार्ताको पृष्ठभूमि, परिणाम, पछिल्ला घटनाक्रमहरू र वर्तमान अवस्थाको मूल्यांकन गरिएको छ ।
ट्रम्पको दोस्रो कार्यकालमा भएको यो पहिलो अमेरिका-रुस शिखर सम्मेलन अलास्काको जोइन्ट बेस एल्मेन्डोर्फ-रिचर्डसनमा सम्पन्न भयो । यो स्थानको छनोट प्रतीकात्मक थियो, किनकि अलास्का सन् १८६७ मा रुसबाट अमेरिकाले खरिद गरेको क्षेत्र हो । ट्रम्पले पुटिनलाई रातो कार्पेटमा स्वागत गरे र उनीहरू ‘द बिस्ट’ नामक राष्ट्रपतिको लिमोजिनमा सँगै यात्रा गरे । सम्मेलनको अवधि करिब तीन घण्टा थियो, जसमा युक्रेन युद्धमा युद्धविरामको विषय मुख्य थियो ।
मूल रूपमा यो भेटवार्ता युक्रेन युद्धलाई सम्बोधन गर्ने उद्देश्यले आयोजित थियो, तर पुटिनले द्विपक्षीय व्यापार, प्रविधि र आर्कटिक सहयोग जस्ता विषयहरू पनि उठाए । ट्रम्पले यसलाई ‘उत्पादनमूलक’ भन्दै ‘धेरै बुँदामा सहमति’ भएको दाबी गरे, तर ‘सम्झौता नभएसम्म सम्झौता हुँदैन’ पनि भने । पुटिनले भने ‘शान्तिको बाटो प्रशस्त’ भएको बताए । सम्मेलनमा युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीलाई आमन्त्रित गरिएको थिएन, जसले युक्रेन र युरोपेली सहयोगीहरूमा चिन्ता उत्पन्न गराएको थियो ।
सम्मेलनबाट युक्रेनमा तत्काल युद्धविरामको कुनै घोषणा भएन । ट्रम्पले पछि फक्स न्यूजलाई दिएको अन्तर्वार्तामा ‘धेरै बुँदामा सहमति’ भएको तर ‘एक वा दुई महत्वपूर्ण मुद्दा’ बाँकी रहेको बताए । यसपछि ट्रम्पले युद्धविरामको सट्टा ‘बृहत शान्ति सम्झौता’ तर्फ ध्यान केन्द्रित गरेका छन्, जसमा भूमि आदानप्रदान र युक्रेनको सुरक्षा ग्यारेन्टीका विषयहरु समावेश छन् । पुटिनले मस्को फर्किएपछि आफ्ना उच्च अधिकारीहरूसँगको बैठकमा सम्मेलनलाई ‘समयसापेक्ष र उपयोगी’ भनेका छन् ।
सम्मेलनपछि विभिन्न प्रतिक्रियाहरू आएका छन् । रुसमा यो सम्मेलनलाई विजयी रूपमा हेरिएको छ, पुटिनले आफ्नो प्रभाव पुनर्स्थापित गरेको भन्दै उत्सव मनाइएको छ । यता, युक्रेन र युरोपमा चिन्ता छ । जेलेन्स्कीले अगस्ट १८ मा वासिङ्टनमा बैठक गर्ने योजना बनाएका छन् । उनले त्रिपक्षीय वार्ताको माग गरेका छन्, जसमा युक्रेनलाई समावेश गर्नुपर्ने जोड दिएका छन् ।
अमेरिकामा राजनीतिक विभाजन देखिएको छ । रिपब्लिकनहरूले यसलाई ‘सकारात्मक कदम’ भनेका छन्, जबकि डेमोक्र्याटहरूले ट्रम्पलाई ‘पुटिनको वैधानिकता बढाउने’ भनेर आलोचना गरेका छन् । एक्स (पूर्व ट्विटर) मा विभिन्न पोस्टहरूले यो विभाजनलाई प्रतिबिम्बित गर्छन्, कतिपयले ट्रम्पको ‘शान्ति योजना’ लाई प्रशंसा गरेका छन्, जबकि अरूले यसलाई ‘समर्पण’ भनेका छन् । ट्रम्पको योजना पुटिनको मागसँग मिल्दोजुल्दो छ, जसमा डोनेत्स्क र लुहान्स्क क्षेत्रमा रुसी नियन्त्रणलाई मान्यता दिने देखिन्छ ।
विशेषज्ञहरूका अनुसार, यो सम्मेलनले पुटिनलाई अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा एक्लिएको अवस्थाबाट मुक्ति पाएको छ, जबकि युक्रेनको स्थिति थप कमजोर भएको छ । अगस्ट १७ सम्ममा, युक्रेनमा रुसी आक्रमण जारी छ, जसले शान्तिको सम्भावनालाई चुनौती दिइरहेको छ । बजारहरूमा पनि अनिश्चितता बढेको छ, ऊर्जा मूल्यमा उतारचढाव देखिएको छ ।
अगस्ट १७ को स्थिति हेर्दा, सम्मेलनले ठोस परिणाम दिन सकेन, तर यसले वार्ताको ढोका खोलेको छ । ट्रम्पको ‘अमेरिका फर्स्ट’ नीतिले युक्रेनलाई ‘सम्झौता गर्न’ दबाब दिने देखिन्छ, जसले युरोपेली साझेदारहरूलाई चिन्तित बनाएको छ । यदि ट्रम्प-जेलेन्स्की बैठक सफल भएन भने, युद्ध लम्बिने सम्भावना छ । यसले वैश्विक अर्थतन्त्र र सुरक्षालाई प्रभावित गर्न सक्छ, विशेष गरी ऊर्जा र खाद्यान्न आपूर्तिमा ।
यो शिखर सम्मेलनले ट्रम्पको व्यक्तिगत कूटनीतिलाई उच्च बनाएको छ, तर यसको सफलता जेलेन्स्कीसँगको आगामी वार्तामा निर्भर छ । रुसको उत्साह र युक्रेनको असन्तुष्टिले देखाउँछ कि शान्ति अझै टाढा छ । अन्ततः, यो घटनाले विश्व राजनीतिमा शक्ति सन्तुलनको नयाँ अध्याय सुरु गरेको छ, जसको प्रभाव लामो समयसम्म रहन सक्छ ।
